UG Sierakowice

Rys historyczny Urzędu Stanu Cywilnego w Sierakowicach

Początek świeckiej rejestracji na terenie Pomorza, w tym Kaszub datuje się wcześniej, niż w pozostałych regionach Polski, bowiem rozpoczął się w ostatnim ćwierćwieczu XIX wieku z inicjatywy władz zaborczych, czyli Prus.

Na terenie Gminy Sierakowice w jej obecnych granicach – oprócz ośrodków pruskiej administracji państwowej i samorządowej funkcjonowały od dnia 1 października 1874 r. jako oddzielne w stosunku do gminy, obwodu szkolnego, rewiru policyjnego oraz parafii; dwa świeckie okręgi rejestracyjne ludności, tzn.: IV Obwodowy Urząd Stanu Cywilnego w Gowidlinie początkowo z siedzibą w Smolnikach oraz V Obwodowy Urząd Stanu Cywilnego w Sierakowicach początkowo z siedzibą w Tuchlinie. Działo się to w ówczesnej Rejencji Wschodnio-Pruskiej na Pomorzu jako części Cesarstwa Niemieckiego – II Rzeszy; z woli Króla Prus, będącego także Prezydentem Związku Północnoniemieckiego, a zarazem Cesarza Niemieckiego – Wilhelma I (w jednej osobie) na mocy pruskich ustaw z lat 1870-75 o rejestracji stanu cywilnego oraz zawieraniu małżeństw.

Obwody USC nie zawsze odpowiadały obszarowi dzisiejszej Gminy Sierakowice czy ówczesnego wójtostwa. W 1874 r. do obwodu gowidlińskiego USC należały ówczesne: gminy Gowidlino i Lemany, Kowale, Łyśniewo, Skrzeszewo i Załakowo oraz leśnictwa: Smolniki, Kamionka z wybudowaniem i Drozdowo, obszar ten zamieszkiwało łącznie 2456 osób.

Do obwodu sierakowickiego USC w 1874 r. należały natomiast ówczesne: „dobra rycerskie” – Sierakowice, gminy: Puzdrowo z przyległościami jako „dobra ziemskie”, Dąbrowa Puzdrowska, Tuchlino z przyległościami jako „dobra ziemskie”, Pałubice z Migami jako „dobra ziemskie”, oraz gminy wiejskie: Kamienica Królewska z Ciechomiem, Kamienica Młyn i Potęgowo, a obszar ten zamieszkiwało łącznie 2858 mieszkańców.

Ponadto w skład obecnego obszaru Gminy Sierakowice wchodziły następujące miejscowości z ówczesnego obwodu USC Kamienica Szlachecka, a mianowicie: Kamienicka Huta, „dobra ziemskie” - Szklana, Lisie Jamy, Długi Kierz i Leszczynki.

W ramach „zaborczego” państwa pruskiego tutejsze obwody stanu cywilnego - dawne USC Gowidlino i dawne USC Sierakowice w Rejencji Prusy Wschodnie funkcjonowały jako niemieckie okręgi rejestracji ludności do końca 1920 roku, albowiem tereny Pomorza i Kaszub zostały wyzwolone przez oddziały Wojska Polskiego z Frontu Pomorskiego dowodzone przez gen. broni Józefa Hallera – dopiero w początkach 1920 r., a włączone zostały w skład odrodzonego Państwa Polskiego dnia 20 kwietnia 1920 r. po symbolicznym Zaślubieniu Polski z Morzem w Pucku z dnia 10 lutego 1920 roku.

Polska rejestracja stanu cywilnego na terenie Gminy Sierakowice zaczęła działać na dobre z początkiem 1921 roku w układzie dwóch obwodów rejestracji ludności tożsamych z niemieckim podziałem administracyjnym i w tej formie przetrwała w okresie międzywojennym do końca 1935 roku. Od 1936 r. obwód USC Gowidlino został włączony do obwodu USC Sierakowice, a tym samym rejestracja stanu cywilnego objęła swym zasięgiem obszar zbliżony do dzisiejszego i funkcjonowała jako polska administracja stanu cywilnego do momentu wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 roku.

Okres niemieckiej nazistowskiej okupacji Polski - tereny Pomorza i Kaszub oderwał ponownie od macierzy, a terytorium niniejsze wcielono do III Rzeszy stworzonej przez austriackiego Kanclerza Niemiec – Adolfa Hitlera, natomiast z większości centralnego obszaru ówczesnej II Rzeczpospolitej utworzone zostało okupacyjne zależne od Niemiec państwo pod nazwą: Generalne Gubernatorstwo. W okresie tym tzn. od 14 września 1939 r. do 8 marca 1945 r. okupacyjna administracja niemiecka prowadziła rejestrację ludności w Gminie Sierakowice w układzie przyjętym i obowiązującym od 1936 r. przez polską administrację, tzn. z jednym obwodem rejestracji ludności – StandesAmt in Sierakowitz (Kreis Karthaus). W 1939 r. natychmiast po wcieleniu Pomorza do Niemiec zmieniono nazwy miejscowe z polskich na staro-pruskie tzn. na niemieckie administracyjne nazwy miejscowości, natomiast w 1942 r. hitlerowska administracja niemiecka zmieniła dodatkowo wschodnio-pruskie administracyjne nazwy miejscowości tych terenów, jednak nie była to ostatnia ze zmian, albowiem już w 1943 r. zmieniono ponownie nazwy miejscowe z dotychczas używanych na bardziej germańskie, co obrazuje przykład Sierakowic, a mianowicie: Sierakowitz (1794-1920), Sierakowice (1921-39), Sierakowitz (1939-41), Rockdorf (1942-43), Sierke (1943-45).

Odrodzenie Polski jako Republiki (Demokracji) Ludowej w nowej powojennej rzeczywistości, w tym na Pomorzu i Kaszubach – zobligowało polskie władze do utworzenia na nowo okręgów rejestracji ludności oraz wymusiło reorganizację rejestracji stanu cywilnego w ramach nowej polskiej administracji państwowej, co zostało ogłoszone dekretem Prezydenta Krajowej Rady Narodowej – Bolesława Bieruta „z mocą ustawy” z dnia 25 września 1945 roku jako Prawo o Aktach Stanu Cywilnego i wprowadzone w życie z dniem 1 stycznia 1946 roku. W 2016 roku obchodzono w Polsce 70-lecie jednolitej państwowej polskiej świeckiej rejestracji stanu cywilnego albowiem okres międzywojenny II Rzeczpospolitej nie doprowadził do ustanowienia jednolitej rejestracji stanu cywilnego w całym kraju – stosowano więc tzw. przepisy przejściowe dostosowując po zaborcze rozwiązania organizacyjne oraz obce adaptowane przepisy wcześniejsze.

Wraz z końcem 1954 roku dokonano w Polsce reorganizacji terenowej administracji stopnia podstawowego likwidując gminy, a powołując w ich miejsce gromady, co szło w parze z nowym dekretem Przewodniczącego Rady Państwa – Aleksandra Zawadzkiego „z mocą ustawy” z dnia 8 czerwca 1955 r. - jako nowe Prawo o Aktach Stanu Cywilnego. Z zasobu i obszaru dotychczasowej Gminy Sierakowice wydzielono następujące gromady będące jednocześnie pięcioma okręgami rejestracji stanu cywilnego i ewidencji ludności; funkcjonujące w latach 1955-59 i zarządzane przez Prezydia Gromadzkich Rad Narodowych:

1) USC w Gromadzie Mojusz – PGRN w Mojuszu działającej najkrócej, bo do 1959 roku; 2) USC w Gromadzie Kamienica Królewska – PGRN w Kam. Król. działającej do 1961 r.; 3) USC w Gromadzie Puzdrowo – PGRN w Puzdrowie działającej do 30 lipca 1968 r.; 4) USC w Gromadzie Gowidlino – PGRN w Gowidlinie działającej do 1971 roku; 5) USC w Gromadzie Sierakowice – PGRN w Sierakowicach działającej najdłużej, bo do 1972 roku.

Przywrócenie funkcjonowania gmin w kraju na przełomie lat 1972-73 nie zmieniło de facto okręgów rejestracji stanu cywilnego i ewidencji ludności w samej Gminie Sierakowice, albowiem już od roku 1960 pomimo działania już tylko czterech Prezydiów Gromadzkich Rad Narodowych funkcjonował tylko jeden okręg ewidencji ludności i prowadzono jednolitą rejestrację stanu cywilnego na terenie całej późniejszej i obecnej Gminy Sierakowice.

Dzień 1 Marca 1987 roku przyniósł kolejne zmiany w sposobie prowadzenia rejestracji stanu cywilnego w Polsce, bowiem w życie weszły nowe przepisy prawne w postaci ustawy z dnia 29 września 1986 roku – Prawo o Aktach Stanu Cywilnego.

Dalsze przemiany ustrojowo-polityczne w podziale administracyjnym kraju z lat 1989-98 nie wpłynęły zasadniczo na okręg rejestracji stanu cywilnego i ewidencję ludności w jednostce samorządu terytorialnego Sierakowic, utrwalając tym samym Urząd Stanu Cywilnego w jego obecnej formie i strukturze organizacyjnej gminy.

Współczesna krajowa rejestracja stanu cywilnego w Gminie Sierakowice odbywa się na mocy najnowszej, a zarazem czwartej, polskiej w tym zakresie; ustawy z dnia 28 listopada 2014 roku - Prawo o Aktach Stanu Cywilnego jako aktu normatywnego obowiązującego obecnie od dnia 1 marca 2015 roku (wraz z późniejszymi aktami wykonawczymi do tej ustawy).